شهر زیرزمینی نوش آباد

شهر زیرزمینی نوش آباد :شهر زیرزمینی نوش آباد (یا نوش آباد یا نوش آباد) در حدود 5 کیلومتری شمال کاشان و در بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان واقع شده است.

شهر زیرزمینی نوش آباد

نوش آباد یعنی شهر آبهای سرد و خوش طعم. این شهر به دلیل شهر دست‌ساز زیرزمینی‌اش به نام Ouee (یا Ouyi) که به عنوان پناهگاهی توسط ساکنان در برابر تهاجمات و حملات مورد استفاده قرار می‌گیرد، مشهور است. 1500 سال پیش در دوره ساسانی و پیش از اسلام در 4 طبقه زیر زمین کنده شد.

در دوره سلجوقیان و صفویه تا زمان قاجار همچنان مورد استفاده بوده است. هزارتویی از راهروها، اتاقک ها و چاه هاست. طبقات توسط کانال های عمودی به هم مرتبط بودند.

ارتفاع ورودی ها (به جز ورودی اصلی) 170-180 سانتی متر است (تقریباً به اندازه قد طبیعی انسان). برخی از کانال ها (مانند قنات) که طبقه اول را به سطح زمین متصل می کنند، به عنوان تهویه مطبوع و ورودی کار می کردند.

ثبت شهر زیرزمینی نوش آباد در میراث ملی

در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است. این بزرگترین شهر زیرزمینی جهان با مساحت 4 کیلومتر مربع و عمق 4 تا 18 متر است. از آنجایی که مردم هنگام حمله به این شهر زیرزمینی پناه می بردند، مکان ها و فضاهایی برای زندگی خانوادگی (مانند تهویه مطبوع، سرویس بهداشتی، آب و مواد غذایی) و کمین در برابر دشمنان در نظر گرفته شده است.

بیشتر بخوانید: روستای کندلوس

هر خانواده فضای مخصوص به خود را داشت. لامپ های چربی سوز در فواصل یک متری وجود داشت. قدمت برخی از این لامپ ها به بیش از 700 سال پیش باز می گردد.

شهر زیرزمینی نوش آباد

قلعه سیزان یکی دیگر از آثار باستانی نوش آباد است. قدمت این برج خشتی با ۹ برج به دوره سلجوقیان می رسد و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. یکی از باشکوه ترین قلعه های گلی ایران است.

از دیگر جاذبه های گردشگری نوش آباد می توان به 20 قنات آن به موازات یکدیگر اشاره کرد که در حدود 15 کیلومتری شمال نوش آباد قرار دارد.

منطقه توریستی شهر زیرزمینی نوش آباد

مسجد عتیق جامع که گفته می شود قبل از اسلام آتشکده ای بوده و در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است. قدمت پل اسحاق آباد به دوره سلجوقیان. اقامتگاه بوم گردی متین آباد اولین و تنها اقامتگاه بوم گردی در ایران; آب انبارها و قلعه های صفویه و طبیعت باشکوه کویر.

شهر زیرزمینی اویی یا شهر زیرزمینی نوش‌آباد

شهر زیرزمینی اویی یا شهر زیرزمینی نوش‌آباد، شهری زیرزمینی و باستانی واقع در زیر بافت کنونی شهر نوش‌آباد از بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل است که در مجموعه‌های تاریخی آب‌انبار چاله‌سی بالاده و آب انبار مرکزی توی ده نوش‌آباد قرار دارد. این مجموعه، قدمتی ۱۵۰۰ ساله داشته و به دوره ساسانیان (صدر اسلام) تا دوره صفوی مربوط می‌گردد.

این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۵۸۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

نامگذاری نوش آباد

شهر نوش‌آباد پایتخت انوشیروان پادشاه ساسانی می‌باشد که در غرب شهر آران و بیدگل قرار دارد. نام نوش‌آباد، برگرفته از نام «انوشیروان» است که به‌تدریج حرف «الف» آن حذف شد و نام نوش‌آباد گرفت. همچنین، با توجه به ارتباط راه‌ها در این شهر زیرزمینی از طریق چاه‌ها، افراد برای صدا زدن یکدیگر از واژهٔ «اویی» استفاده می‌کردند. به دلیل کاربرد دلیل پرتکرار واژهٔ «اویی»، به این شهر نام «اویی» دادند.

ساختار فیزیکی شهر توریستی نوش آباد

در واقع این شهر زیرزمینی ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالان‌های باریک تودرتو و اتاق‌هایی در اندازه‌های کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر نوش‌آباد شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده‌است. وسعت این شهر، به دلیل ارتباط میان محله‌ها و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی، زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌است. این معماری در شهرنوش‌آباد با واژه «اویی» نامیده می‌شود.

در حال حاضر، این شهر زیرزمینی دارای دو ورودی است که هر دو ورودی از راه‌پله‌های آب‌انبار است. مجموعه اول، کوچکتر و حدود ۱۰۰۰ متر مربع و مجموعه دوم حدود ۴۰۰۰ متر مربع و آب‌انبار آن به همان نسبت بزرگتر و همانند چهار آب‌انبار به‌هم چسبیده و بزرگ است. مجموعه سوم نیز کشف شده‌است که حتی بزرگتر از دو مجموعه پیشین و حدود ۷۰۰۰ متر مربع است اما هنوز برای بازدید همگانی باز نشده‌است.

بیشتر بخوانید: طاق بستان، چیزی که باید در سفر به ایران ببینید

خاک زیرزمین این ناحیه بسیار سفت و محکم است و استحکام آن را پایدار می‌سازد. غیر از ورودی اصلی، ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه‌سوز به چشم می‌خورد. در بعضی قسمت‌ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده‌است که در بعضی از اتاق‌ها تبدیل به تاقچه جهت قراردادن اشیا می‌شود. در ابتدای ورودی مجموعه یک و دو، اتاقی ویژه برای نیازهای رفع قضای حاجت (توالت) در زمان اسکان زیرزمینی تعبیه شده‌است.

کارشناسان باستان‌شناسی، سه طبقه را برای این شهر زیرزمینی برشمردند: طبقه یک ۴–۶ متر زیرزمین، طبقه دو، ۱۲–۱۶ متر و طبقه سه حدو ۱۸–۲۲ متر زیرزمین.

کشف شهر زیرزمینی نوش آباد

کشف این سازه‌ها در سال ۱۳۸۵ به صورت اتفاقی و توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت صورت گرفت. برای ورود به این شهر زیرزمینی، به دلیل پیدا نشدن ورودی اصلی آن، از آب‌انبار که در کنار این شهر زیر زمینی بود، استفاده می‌شود. این آب‌انبارها در دوره صفویه ساخته شدند که با حدود ۵۰ پله به پایین آب انبار می‌رسیم و از پایین پله‌ها وارد مجموعه شهر زیرزمینی می‌شویم.

راه‌ها شهر زیر زمینی نوش آباد

راه‌های ورودی به طبقات بعدی طوری حفاری شده که هر کس قصد ورود به فضاها را دارد، ناگزیر باید از پایین به بالا حرکت کند، همچنین کوتاه بودن سقف راهروها، قدرت دفاعی افراد مهاجم را به صفر می‌رساند. همچنین باریک بودن راهروها، مانع از امکان هجوم گروهی دشمن شده و به صورت تک‌تک با آنها مقابله می‌شد. این ساختار دفاعی به‌گونه‌ای است که تسلط کافی برای مقابله با دشمن را فراهم می‌کند.

نحوه تهویه هوای شهر نوش آباد

روش تهویه هوای شهر زیرزمینی نوش‌آباد از طریق کانال‌هایی بوده که در طبقه اول و به سطح زمین ایجاد شده‌است. چاه‌های مرتبط طبقه‌ها، علاوه بر عملکرد عبور و مرور، باعث جریان یافتن هوا در طبقات پایین می‌شده‌است. این عمل در مورد چاه‌های قنات نیز مصداق دارد. شکل این راهروهای چاهی، به شکل حرف «ل» فارسی است و همین موضوع، باعث ایجاد اختلاف فشار هوا و رسیدن هوای تازه و اکسیژن به طبقه‌های زیرزمین می‌شود.

بیشتر بخوانید: روستاهای پلکانی ایران

دسترسی به این فضاها، به دلیل قرارگرفتن در زیر زمین از طریق یک چاه و کانال باریک و کوتاه میسر می‌گردد. موضوع تدافعی و پناهگاه بودن این نوع معماری که در دل زمین ایجاد شده تأثیر فراوانی بر چگونگی ارائه پلان معماری آن گذاشته‌است؛ بنابراین در خصوص ورودی، دسترسی به این فضاها نمی‌بایست به آسانی انجام بپذیرد.

روشنایی شهر زیر زمینی نوش آباد

روشنایی این فضاها به وسیله پیه‌سوزهای سفالی بوده و روغن آن‌ها، احتمالاً از دو عصارخانه تاریخی موجود در نوش‌آباد تهیه می‌شده‌است. در مواقع ناامنی و پناه گرفتن در زیرزمین آب مصرفی اهالی از پایاب‌ها و قنات‌ها تأمین می‌شده‌است.

بیشتر بخوانید: زیباترین و مشهورترین آبشارهای ایران

افزون بر پایابها، مسیرهای اویی به گونه‌ای بوده که در بعضی از قسمت‌ها به قنات مرتبط می‌شده‌است. تاریخ ایجاد و استفاده از این بناها، به دوران ساسانی و اوایل اسلام می‌رسد که در دوران‌های بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده‌است.

منبع :ویکیپدیا

اگر قصد سفر به ایران را دارید، بد نیست سری هم به نوش آباد بزنید.