«مینا و پلنگ»، داستانی که از نسلهای گذشته به صورت سینه به سینه و دهان به دهان نقل شده، اکنون مأموریتی فراملی و فرامنطقهای را بر عهده دارد. این روایت قرار است در فرآیند ثبت جهانی روستای کندلوس به عنوان منبع این داستان عاشقانه و زیستمحیطی، نقشی کلیدی ایفا کند.
این روایت که به عشق بین دختری از روستای کندلوس و پلنگی که مجذوب او و صدایش شده است، برمیگردد، سالهاست با نام «مینا و پلنگ» در میان ساکنان کندلوس و روستاهای همجوار گسترش یافته است. اما از حدود دو دهه پیش، با تولید آثار ادبی، هنری و موسیقایی بر اساس این داستان، دامنه مخاطبان آن به طور قابل توجهی گسترش یافته است.
اکنون، با نزدیک شدن به ثبت روستای کندلوس در فهرست روستاهای جهانی گردشگری، تلاشها برای شناساندن این روایت به مخاطبان بیشتر شده است. در طی دو سال اخیر، تلاشها برای نهایی کردن پرونده ثبت روستای کندلوس در فهرست جهانی شدت یافته و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران اقدامات متعددی برای جلب نظر ارزیابان یونسکو انجام داده است.
آخرین اقدام در این راستا، انتخاب افسانه «مینا و پلنگ» به عنوان نمادی اصلی از فرهنگ، تاریخ، ادبیات و محیط زیست کندلوس برای معرفی به جهانیان در حوزه گردشگری فرهنگی است.
برند جهانی کندلوس
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران اعلام کرد که این روایت محلی تاریخی با رویکردی زیستمحیطی به عنوان برند جهانی روستای کندلوس شناخته شده است.
حسین ایزدی در ادامه گفت: طراحیها و نقاشیهای مرتبط با «مینا و پلنگ» در این روستا به طرز چشمگیری افزایش یافته است. وی افزود: علاوه بر اقدامات مختلفی همچون اجرای کاهگل بر روی دیوارهای روستا برای بهبود جلوه بصری، معرفی روستا در شبکههای اجتماعی و رسانههای بینالمللی، تأسیس خانه محیط زیست و احیای مراسم و سنتهای بومی و محلی با همکاری اهالی و شورای روستا و دهیاری کندلوس در سالهای اخیر انجام شده است. همچنین، تعدادی از افسانهها و موضوعات میراثی با مشارکت جامعه محلی جمعآوری و برای ثبت به سازمان میراث فرهنگی ارسال شدهاند.
وی در پایان تأکید کرد که داستان «مینا و پلنگ» به عنوان بارزترین و مهمترین روایت در فرآیند ثبت جهانی کندلوس، نقشی کلیدی ایفا میکند.
«مینا و پلنگ» در دنیای هنر و ادبیات
«مینا و پلنگ» که به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران قرار است نمایانگر فرهنگ، طبیعت و تاریخ کندلوس و مازندران در عرصه جهانی باشد، نزدیک به دو دهه است که فراتر از محافل محلی و روایتهای قدیمی مورد توجه قرار گرفته است.
به دلیل منحصر به فرد بودن داستان، این روایت توسط نویسندگان مختلفی به شکل کتاب به نگارش درآمده است. زندهیاد فرهود جلالی، پژوهشگر و فعال فرهنگی برجسته مازندران، در دهه ۸۰ بر اساس این داستان، منظومه «مینا و پلنگ» را در قالب کتاب منتشر کرد.
انتشارات امیرکبیر در سال ۱۳۹۰ کتابی به نام «مینا و پلنگ» به قلم حسن احمدی و با تصویرگری پژمان رحیمیزاده برای گروه سنی کودکان و نوجوانان منتشر کرد. در سال گذشته نیز کتاب دو زبانه «مینا و پلنگ» با نویسندگی شهره صادقی و تصویرگری آوا درویش به بازار عرضه شد.
تاکنون آثار صوتی متعددی بر اساس داستان «مینا و پلنگ» تولید شده است. یکی از این آثار، قطعهای با همین عنوان در آلبوم موسیقی «از خیال کپاچینهای البرز» است که با آهنگسازی سیامک جهانگیری و شعر و آواز زندهیاد فرهود جلالی کندلوسی اجرا شده است. همچنین در آلبوم موسیقی مازندرانی «ماه دَه و چار»، قطعهای بر پایه ماجرای «مینا و پلنگ» با آهنگسازی سعدی صادقی و صدای محمود شریفی ارائه شده است.
این داستان در سالهای اخیر به دنیای پادکستها نیز راه یافته و نسخههای متعدد از آن تولید شده است. یکی از اجراهای برجسته در این زمینه، نسخهای است که شرمین نادری آن را بازنویسی کرده و بهرام شاهمحمدلو به عنوان راوی آن بوده است.
مینا و پلنگ به خاطر جذابیت داستان و موضوع خاص خود، به دنیای انیمیشن نیز راه پیدا کردند. در سال ۱۳۹۲، یک اثر انیمیشن ۸۵ دقیقهای با تکنیک سهبعدی به نویسندگی فهمیه کیوان و کارگردانی محمد کوچکی ساخته شد و از شبکه پویا پخش گردید.
در عرصه تئاتر نیز ردپای «مینا و پلنگ» دیده میشود. نمایش عروسکی «آن شب مهتاب» که به نویسندگی و کارگردانی مشترک ملیحه زحمتکش و زهرا قربانی بر اساس این داستان ساخته شده، سال ۱۴۰۲ در جشنواره تئاتر عروسکی به روی صحنه رفت.
این داستان بومی روستای کندلوس، با توجه به این که دو نویسنده و کارگردان اثر اهل استان فارس هستند، در نمایش عروسکی «آن شب مهتاب» با استفاده از تشابهات فرهنگی و اجتماعی بین اقوام ایرانی و بر اساس آداب و سنن لرهای ساکن شیراز به تصویر کشیده شده است. این اقدام نشاندهنده ظرفیت بالای این روایت بومی برای اتصال به سایر فرهنگهاست.
در بهمن ۱۴۰۳، نمایش صحنهای «مینا و پلنگ» به نویسندگی و کارگردانی سید مصطفی حسینی در سالن آمفیتئاتر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نوشهر به اجرا درآمد.
از دهکده کندلوس تا دهکده جهانی
این داستان محلی با پشتوانه فرهنگی که از نسلها به هزاره سوم منتقل شده، اکنون به عصر شبکههای اجتماعی و دهکده جهانی پیوند خورده است. با تکیه بر آثار متنوع فرهنگی، هنری و ادبی که در دو دهه اخیر خلق شدهاند، میتواند با ثبت جهانی کندلوس، مسیری نوین را آغاز کند. مینا و پلنگ به عنوان نمایندگان فرهنگ و تاریخ و محیط زیست مازندران، میتوانند جاذبههایی برای گردشگری فرهنگی ایجاد کنند.
کندلوس، به خاطر موزه منحصر به فرد مردمشناسی، بافت ارزشمند و احیا شده روستایی، طبیعت دستنخورده و پیشینه فرهنگی و تاریخی غنی، در سه دهه اخیر به شهرتی جهانی دست یافته است و اکنون در آستانه جهانی شدن قرار دارد. «مینا و پلنگ» به عنوان پرچمداران این پرونده معرفی خواهند شد.
مهلت تکمیل و ارسال پرونده به سازمان جهانی گردشگری تا ۲۹ اردیبهشت ادامه دارد و تمامی تلاشها به کار گرفته شده تا در این مدت باقیمانده، نواقص پرونده با همکاری نهادهای اجرایی مختلف برطرف گردد.
به گفته مهدی بهاروند، رئیس اداره توسعه جاذبهها و محصولات گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، تمامی شرایط لازم برای ثبت جهانی کندلوس در سال جاری فراهم است و ظرفیتهای نهادهای اجرایی به کار گرفته شده تا ۹ شاخص تعیین شده برای این روستای تاریخی تامین شود.
