کندلوس، روستایی شانه به شانه تاریخ
کندلوس، روستای شگفت‌انگیز و ییلاقی واقع در استان مازندران، به خاطر هوای مطبوع و مناظر طبیعی بی‌نظیرش، هر ساله هزاران بازدیدکننده را به سمت شمال ایران جذب می‌کند.
این دهکده در پای رشته‌کوه‌های البرز واقع شده و با تاریخی که به چندین هزار سال پیش بازمی‌گردد، یکی از روستاهای کلیدی کشور به شمار می‌رود. به عبارتی دیگر، در این محل می‌توان به سادگی نشانه‌هایی از تمدن‌های پیش از میلاد مسیح، ایران در دوران قبل از اسلام و همچنین ایران پس از اسلام را مشاهده کرد.
کندلوس در فاصله ۷۵ کیلومتری از نوشهر واقع شده و جزو ناحیه کجور به حساب می‌آید. برای رسیدن به این روستا ابتدا باید خود را به جاده کرج به چالوس برسانید و سپس ۲۵ کیلومتر به سمت این شهر حرکت کنید. پس از رسیدن به دوراهی «دوآب»، به سوی کجور ادامه دهید. در ادامه مسیر، به پل رودخانه چالوس خواهید رسید و وارد جاده‌ای آسفالته خواهید شد. در نهایت تنها کافی است تابلوهای راهنما را دنبال کنید تا به کندلوس، روستای سرسبز و زیبا برسید.
خانه‌های سنتی با نمای چوبی، سقف‌های چوبی، پنجره‌های کوچک و دلربا، دیوارهای کاهگلی و کوچه‌های سنگی، همراه با چشمه‌های آب معدنی و نهرهای روان، روستای کندلوس را از دیگر سکونتگاه‌ها متمایز می‌سازد.
معرفی روستای کندلوس
روستای دل‌انگیز کندلوس، با آب‌وهوای دلپذیر ییلاقی، در دامنه سرسبز کوه‌های البرز و در منطقه کجور قرار دارد و به عنوان یکی از جاذبه‌های دیدنی نوشهر شناخته می‌شود. اگر شما از علاقه‌مندان به سفر باشید و به روستاهای مختلف ایران سر زده باشید، نخستین ویژگی‌ای که توجه شما را جلب خواهد کرد، تمیزی و رعایت بهداشت در این دهکده است. در تمامی نقاط روستا سطل‌های زباله دیده می‌شود و ساکنان به طور مداوم در جهت حفظ زیبایی و پاکیزگی محیط خود کوشا هستند.
اهالی روستای کندلوس
کندلوس از محله‌های مختلفی مانند درزی کلا، ملاکلا، جورسری، جیرسری، بنیم سری و سری دله تشکیل شده است. ساکنان این منطقه خانه‌هایی با دیوارهای گلی دارند، اما چشمه‌هایشان آبی خوش‌طعم و گواراست. با اینکه امکاناتشان محدود است، اما روحیه‌ای مهربان و مهمان‌نواز دارند. آنها در سایه آفتاب سوزان و چالش‌های روزگار، صبر و استقامت را سرلوحه زندگی خود قرار داده‌اند. هنوز صبح‌ها صدای خروس و پرندگان، روزشان را آغاز می‌کند و شب‌ها زوزه شغال و صدای آرام رودخانه، خواب شبانه‌شان را همراهی می‌کند.
کوچه‌های سنگی، موزه مردم‌شناسی، آبشارهای خروشان مانند آبشار کندلوس، موزه گیاهان دارویی، حمام سنتی خزینه‌ای متعلق به دوران قاجار و همچنین صنایع دستی و سوغاتی‌ها از دیگر ویژگی‌هایی هستند که این روستا را برای ثبت در فهرست میراث جهانی شایسته کرده‌اند.
هر ساله، تعداد زیادی از مسافران داخلی و خارجی به این روستا می‌آیند تا زیبایی‌های آن را به چشم ببینند. همچنین، آداب و رسوم سنتی اهالی، از جمله جشن تیرماه ۱۳ شو، به عنوان یکی از جذابیت‌های ویژه این منطقه، تمایل به بازدید از آن را افزایش می‌دهد.
دیدنی‌های روستای کندلوس
یکی از اقداماتی که به کندلوس زیبایی‌های طبیعی‌اش را دوچندان کرده و باعث شهرت روزافزون این روستا شده، تأسیس دو موزه مردم‌شناسی و موزه گیاهان دارویی در این منطقه است.
موزه مردم‌شناسی کندلوس
مجموعه اشیاء نگهداری شده در موزه فرهنگی کندلوس به طور منظم در بخش‌های مختلف دسته‌بندی شده است. این اشیاء شامل بافته‌ها، لباس‌ها و زیورآلات روستایی، مجسمه‌ها، نقاشی‌های سنتی و قهوه‌خانه‌ای، ظروف و ابزارهای فلزی و چوبی، همچنین اشیاء و ظروف سفالی، چینی و وسایل روستایی از هزاره دوم قبل از میلاد تا دوره قاجاریه می‌باشد. این گنجینه شامل اسناد و کتب خطی، نسخه‌های خطی، قرآن کریم، دیوان اشعار و عقدنامه‌ها و فرامین نیز هست. در هر قسمت از موزه مردم‌شناسی کندلوس، آثار متنوعی به صورت منظم و با اطلاعات دقیق به نمایش گذاشته شده‌اند که روایت‌گر فرهنگ اقوام ساکن مازندران هستند. به طور کلی، فرهنگسرای کندلوس به عنوان نمایشی از زیبایی‌ها و تاریخ مردم این منطقه به شمار می‌رود.
موزه گیاهان دارویی کندلوس
موزه گیاهان دارویی واقع در مجتمع کشاورزی کندلوس در سال ۱۳۶۵ تأسیس شد تا به کشت، پرورش، تولید و بسته‌بندی گیاهان دارویی و معطر پرداخته، همچنین به تولید اسانس‌ها و روغن‌های گیاهی بپردازد. این مجموعه برای نخستین بار در ایران، باغ بوتانیک را در زمینی به مساحت ۱۰ هکتار راه‌اندازی کرد و با کشت بیش از ۲۵۰ گونه گیاه با ارزش ژنتیکی، به تولید و عرضه محصولات متنوع در زمینه‌های مختلف مشغول شد. در حال حاضر، این مجموعه محصولات خود را به بیشتر کشورهای جهان صادر می‌کند.
جاذبه های روستای کندلوس نوشهر
اگر به دنبال گیاهان دارویی نادر هستید، به موزه روستایی نخستین جهان در روستای کندلوس نوشهر سر بزنید. این موزه که در یک ساختمان دوطبقه واقع شده، به همت دکتر علی‌اصغر جهانگیری تأسیس گردیده تا فرهنگ غنی روستای کندلوس را به نمایش بگذارد. دکتر جهانگیری از دوران کودکی با تبادل کالا، آثار با ارزشی را جمع‌آوری کرده که تاریخچه‌ای هزارساله دارند. در این بنا، مجموعه‌ای از اسناد تاریخی، جواهرات و نقاشی‌های سنتی به معرض نمایش گذاشته شده است.
خانه مینا و پلنگ کندلوس
خانه مینا و پلنگ، داستانی است که ریشه در افسانه‌ای ۴۰۰ ساله در روستای کندلوس دارد. این روایت به دوستی نادر و شگفت‌انگیز میان یک انسان و یک پلنگ می‌پردازد؛ دوستی که به طرز عجیبی بین این دو موجود به وجود آمده و اهالی روستا را در حیرت و شگفتی فرو برده است.
روایت از آنجا آغاز می‌شود که مینا، دختر یتیم و تنها در روستا، به منظور جمع‌آوری هیزم به جنگل می‌رود. برای فرار از ترس خود، با صدای بلند آواز می‌خواند. صدای دلنشین او توجه یک پلنگ را به خود جلب می‌کند و او را به دنبال مینا تا خانه‌اش می‌کشاند. به مرور زمان، دوستی عجیبی بین این دختر و پلنگ شکل می‌گیرد و خبر این رابطه غیرمعمول به اهالی کندلوس می‌رسد. در حالی که مردم به شدت از پلنگ می‌ترسیدند، اما به خاطر این دوستی زیبا بین مینا و پلنگ، هیچ‌کس نظری نمی‌دهد.
یک روز، مینا به مراسم عروسی در یک روستای دیگر دعوت می‌شود و پس از اصرار اهالی، تصمیم می‌گیرد در این جشن شرکت کند. پلنگ با استفاده از حس بویایی‌اش، محل برگزاری عروسی را شناسایی می‌کند، اما ساکنین آن روستا که از وجود پلنگ بی‌خبر بودند، به سمت او شلیک کرده و او را مجروح می‌کنند. مینا با دل‌تنگی و نگرانی، از پلنگ پرستاری می‌کند و در یک صبح بهاری، همراه با او به عمق جنگل می‌رود و دیگر هرگز به خانه‌اش بازنمی‌گردد.
ساکنان کندلوس که به این روایت ایمان راسخی دارند، هنوز هم منزل مینا و پلنگ را حفظ کرده‌اند. اگر به روستای کندلوس سفر کردید، حتماً از خانه مینا و پلنگ نیز دیدن کنید.
آرامگاه امامزاده فضل و فاضل کندلوس
در بخش شرقی روستا، بنایی مذهبی به نام امامزاده وجود دارد که تاریخچه آن به یک قرن پیش برمی‌گردد و نه تنها از نظر دینی بلکه از منظر تاریخی نیز حائز اهمیت است. اهالی این روستا با توجه به باورهای خود، برای حل مسائل و مشکلاتشان به این امامزاده متوسل می‌شوند.
این امامزاده با طراحی جذاب خود توجه را جلب می‌کند؛ ساختار آن به فرم مربع و از آجر ساخته شده و دارای ایوانی چوبی دلنشین است. سقف آن نیز از چوب تشکیل شده و با نقاشی‌های ظریف و زیبایی تزئین شده است.
جشن تیرماه سیزده شو کندلوس
“تیرماه سیزده شو” یکی از جشن‌های قدیمی و اصیل استان مازندران به شمار می‌آید که در منطقه کندلوس نیز برگزار می‌شود. درباره فلسفه این جشن، داستان‌های متنوعی بیان شده است، اما محتمل‌ترین روایت به پرتاب تیر آرش و مراسم تیرگان مرتبط می‌شود. این جشن ریشه در سرزمین طبرستان (مازندران و گلستان امروزی) دارد.
یکی از آداب جذابی که در روستای کندلوس اجرا می‌شود، مراسم “فِردینماشو” است. این جشن در روزهای ۵ و ۶ مرداد به طور ویژه‌ای توسط ساکنان این منطقه ییلاقی به مناسبت آغاز سال تبری برگزار می‌گردد.
در این جشن، مردم با برگزاری برنامه‌هایی نظیر رقص و آواز، به راه انداختن کارناوال شادمانی، اجرای بازی‌های محلی و کشتی بومی، تهیه آش دوغ و زرشک، پوشیدن لباس‌های سنتی و برگزاری مراسم عروسی به شیوه‌ی سنتی، این دو روز را با نشاط و شادی سپری می‌کنند.
این روستای باستانی که تاریخچه‌ای چهار هزار ساله دارد، در دامنه‌ای سرسبز و خوش آب و هوا از رشته کوه‌های البرز قرار گرفته است. این مکان در ارتفاع ۱۶۵۰ متری از سطح دریا و تقریبا ۷۵ کیلومتر دورتر از جنوب شرقی شهرستان نوشهر واقع شده است.
طبق تحقیقات باستان‌شناسان، تاریخچه روستای کندلوس به هزاره سوم پیش از میلاد برمی‌گردد. این روستا در طول زمان، میزبان تمدن‌های متنوعی بوده و آثار و نشانه‌هایی از دوره‌های مختلف تاریخی، از جمله تمدن‌های پیش از میلاد، دوران ایران قبل از اسلام و همچنین دوره اسلامی را در خود دارد.
وجود قبرها و گورستان‌های زرتشتی و مانوی و همچنین اشیاء و ظروف باستانی که از نقاط مختلف این منطقه جمع‌آوری شده‌اند، نشان‌دهنده تمدن بزرگ و درخشان مازندران در دوران‌های گذشته است. ناصرالدین شاه قاجار در یادداشت‌های خود از سفر به این ناحیه یاد کرده و کمال‌الملک، نقاش مشهور ایران که در این سفر در کنار ناصرالدین شاه بوده، تصویری از این روستا خلق کرده که در کاخ موزه صاحبقرانیه به نمایش گذاشته شده است.
رقابت کندلوس با ۷ روستا برای جهانی شدن
رئیس گروه توسعه جاذبه‌ها و محصولات توریستی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اخیراً اعلام کرده است که هشت روستای کشور برای انتخاب به عنوان روستای جهانی از سوی سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در حال رقابت هستند.
این وزارتخانه به نقل از مهدی بهاروند اعلام کرد که با تشکیل کارگروه ویژه‌ای برای روستاهای جهانی در معاونت گردشگری، که شامل اعضای دفتر مطالعات، آموزش و برنامه‌ریزی گردشگری، دفتر توسعه گردشگری داخلی، پژوهشگاه وزارت و همچنین کارشناسان فعال در این زمینه می‌باشد، از میان تمامی روستاهای کشور، ۱۳۰ روستا به مرحله اول انتخاب راه یافتند. پس از آن، این تعداد به ۳۰ روستا کاهش یافت و در ارزیابی نهایی، تنها هشت روستا انتخاب شدند. مدیران استانی موظف شدند تا پرونده‌های مربوطه را تکمیل کرده و تا پایان خردادماه سال جاری به معاونت گردشگری ارسال کنند تا جمهوری اسلامی ایران از فرصت‌های بین‌المللی فراهم‌شده توسط سازمان جهانی گردشگری بهره‌مند شود.
روستاهای کندوان از آذربایجان شرقی، میمند از کرمان، سهیلی از هرمزگان، قاسم‌آباد در گیلان، کندلوس مازندران، پالنگان کردستان، ابیانه اصفهان و روستای بیشه در لرستان به عنوان نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در این رقابت بین‌المللی حاضر خواهند شد.
روستای کندلوس امسال به همراه هفت روستای دیگر برای ثبت در فهرست جهانی معرفی شده است و برای اینکه بتواند نشان یونسکو را دریافت کند، به تأمین زیرساخت‌های لازم نیاز دارد.
مُهر یونسکو بر گردشگری؛
اعطای نشان یونسکو به روستای کندلوس در مازندران، که در میان مناظر دلپذیر و مناطق ییلاقی در دامنه‌های رشته کوه‌های البرز قرار دارد، صنعت گردشگری این استان را به سطح جهانی ارتقا می‌بخشد.
پیشینه ثبت جهانی شهرها و روستاهای مرتبط با صنایع دستی به شش سال قبل برمی‌گردد. در این مدت، ۱۴ شهر و روستای صنایع دستی ایران موفق به ثبت در شورای جهانی صنایع دستی شده‌اند. امروزه، ثبت ملی و بین‌المللی این شهرها و روستاها به یک خواسته عمومی و اجتماعی تبدیل گشته است.
برای معرفی و ثبت جهانی این روستا، نیاز به رعایت برخی شرایط است و نهادهای مختلف باید به شکل موثری با یکدیگر همکاری کنند.
محمد ولی پور، مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نوشهر، با بیان اینکه پرونده روستای کندلوس به منظور ثبت جهانی تقدیم شده است، اظهار داشت: برای معرفی و ثبت جهانی این روستا نیازمند رعایت برخی الزامات هستیم و همکاری مؤثر نهادهای مختلف ضروری است.
او در مصاحبه‌ای اظهار داشت که برای ثبت جهانی، ضروری است که مناطق با خطرات احتمالی در مسیر شناسایی و رفع شوند، همچنین تقویت زیرساخت‌های مخابراتی و حمایت از مشاغل محلی و خانگی از ضروریات به شمار می‌رود. به عنوان یک روستای نمونه، باید از نظر دسترسی به اینترنت هیچ گونه مشکلی وجود نداشته باشد. افزون بر این، نهادهای مربوطه در بخش منابع طبیعی و جهاد کشاورزی باید اقدامات لازم را برای درختکاری در روستاها و حاشیه‌های مسیر انجام دهند.
تشکیل کمیته اطلاع‌رسانی با تمرکز بر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، نصب تابلوهای دو زبانه، جداسازی زباله‌ها و موارد مشابه از دیگر شرایط ضروری برای ثبت جهانی به شمار می‌رود.
معیارهای ارائه‌شده توسط «سازمان جهانی گردشگری» برای شناسایی روستاها شامل ویژگی‌های گردشگری، برنامه‌های حفاظتی برای این ویژگی‌ها، تداوم اجتماعی، فرصت‌های اقتصادی برای رشد گردشگری، حفظ محیط زیست و طرح‌هایی که به تداوم این اصول کمک می‌کند، می‌باشد.
در زمینه حفاظت از محیط زیست، کاهش مصرف پلاستیک، بهینه‌سازی مصرف آب و بهره‌برداری از منابع انرژی تجدیدپذیر اهمیت ویژه‌ای دارد. علاوه بر این، زنجیره گردشگری روستایی باید به‌صورت جامع و شامل خدماتی نظیر اقامت، پذیرایی، حمل‌ونقل و تابلوهای راهنمایی طراحی شود.
